Chứng khoán phái sinh nghe qua có vẻ trìu tượng, quả thật tính đến thời điểm hiện tại thì còn khá nhiều tiến sỹ kinh tế ở Việt Nam vẫn nghĩ chứng khoán phái sinh là một trò cờ bạc. Trong bài viết này traiphieu.com xin gửi tới độc giả một góc nhìn về chứng khoán phái sinh qua lăng kính của một bác xe ôm ở đầu phố nhà em.
“Chứng khoán phái sinh có sự khác biệt duy nhất với thị trường cổ phiếu hiện nay đó là nhà nước cho phép bán khống có nghĩa là bán cái mà bạn không có.
Chúng ta xét ví dụ sau: Vì 1 lý do nào đó, bạn cần gấp số tiền 20 triệu, nhưng không ai cho bạn mượn tiền cả, họ chỉ đồng ý cho bạn mượn chiếc xe máy mà thôi. Giả sử bạn mượn được 1 chiếc xe máy, và bán nó đi theo giá thị trường lúc đó là 23 triệu đồng.
Đến đây thì bạn hiểu rồi chứ, bạn đang bán thứ mà bạn không có, tức là 1 xe máy mà bạn đã mượn của người khác.
Một khoảng thời gian sau đó, người cho bạn mượn đòi lại chiếc xe máy đó, cho nên bạn phải mua lại 1 xe máy đó trả họ. Bạn mượn xe máy thì bạn phải trả xe máy, đó cũng là chuyện bình thường thôi. Nhưng nếu như ngay tại thời điểm mà bạn mua lại 1 chiếc xe máy đó chất lượng, mẫu mã tương đương với chiếc xe máy đã mượn với cái giá cao hơn, giả sử là 25 triệu đồng chẳng hạn.
Tức là khi đó bạn bị lỗ, bạn phải mất thêm 1 số tiền là 2 triệu. Tuy nhiên nếu ” tại thời điểm bạn mua trả lại chiếc xe máy đó mà giá khi đó thấp hơn, thí dụ như giá khi đó chỉ còn 17 triệu đồng thì sao? Rõ ràng bạn ít tốn tiền hơn, và khi đó bạn lời được số tiền là 6 triệu.
Việc bán khống VN30 cũng diễn ra hoàn toàn tương tự như thế. Tức là bạn mượn chỉ số VN30 của thị trường để bán trước rồi sau đó bạn mua trả lại .
Lấy 1 ví dụ cụ thể, khi thị giá của cổ phiếu trái táo AAPL là 100$. Và sau quá trình phân tích bạn cho rằng AAPL còn có khả năng xuống tiếp nữa, cho nên bạn bán khống cổ phiếu AAPL.
Trên giao dịch thực tế thì bạn cũng chỉ cần thực hiện lệnh bán cổ phiếu mà thôi, còn chuyện mượn cổ phiếu ở đâu để bán thì bạn không cần phải lo, các công ty môi giới chứng khoán sẽ lo giúp cho bạn phần đó. Và khi bạn bán khống, các công ty môi giới cũng sẽ phải giữ lại 1 ít tiền của bạn, nói nôm na là đặt cọc cho dễ hiểu. Các công ty môi giới đảm bảm là chắc chắn có thể mượn được cổ phiếu cho bạn bán, tuy nhiên bạn phải đặt cọc 1 ít tiền cho họ làm tin. Hiển nhiên là số tiền cọc này phải theo đúng quy định của các công ty môi giới.
Và sau khi bán khống, giá trị thị trường của trái táo AAPL sẽ thay đổi, và chúng ta sẽ cùng xem xét đến 2 trường hợp sau:
Khi thị giá giảm đi, còn 95$ chẳng hạn, lúc này bạn chỉ việc mua trả lại cổ phiếu AAPL, cũng chỉ bằng cách thực hiện 1 vài cái click chuột trên máy tính mà thôi. Lúc này, bạn sẽ có bảng cân đối như sau:
+ Tổng tiền thu vào: Bán cổ phiếu AAPL với mức giá 100$/CP
+ Tổng tiền bỏ ra: Mua lại cổ phiếu AAPL với mức giá 95$/CP
Từ đây suy ra, mức lợi nhuận của bạn nhận được là 5$/CP
Trường hợp khác, khi thị giả tăng lên đến 105$ chẳng hạn, Cũng chỉ bằng 1 vài cái click chuột là bạn có thể mua trả lại cổ phiếu AAPL với mức giá 105$/CP. Khi đó bảng cân đối như sau:
+ Tổng tiền thu vào: Bán cổ phiếu AAPL với mức giá 100$/CP
+ Tổng tiền bỏ ra: Mua lại cổ phiếu AAPL với mức giá 105$/CP
Từ đây suy ra, mức thua lỗ của bạn là – 5$/CP (Âm 5$/CP)
Trên giao dịch thực tế, bạn cũng không cần thiết phải tính toán những con số lãi lỗ này đâu, các chương trình phần mềm giao dịch đã tính toán sẵn và hiện thị cho bạn biết ngay trên màn hình.
Nói ngắn gọn lại, bán khống là 1 thuật ngữ dùng để ám chỉ việc bán trước – mua trả lại sau. Bán khống dùng để kiếm tiền khi giá đi xuống”.
Từ các ví dụ trên chúng ta thấy rất dễ hiểu, dễ hơn cả đánh Lô, đề vì lô đề phải chọn 1 số đúng trong 100 số, còn chứng khoán phái sinh thì chỉ cần lựa chọn tăng hay giảm. Mà cái gì dễ hiểu, đơn giản sẽ có tính phổ cập cao và tất nhiên lúc đó các hinh thức cờ bạc, lô, đề sẽ tự biến mất trong thế giới văn minh.