Ngày 28/7/2000 diễn ra phiên giao dịch đầu tiên của thị trường chứng khoán Việt Nam, cũng là ngày chấm dứt việc học chay chứng khoán của thế hệ sinh viên theo học các khối ngành kinh tế thời đó.
Khi thị trường chứng khoán Việt Nam chưa đi vào hoạt động, thầy trò chúng tôi thường lấy thị trường Mỹ, Nhật và các chỉ số Dow Jones Industrial Average, S&P 500 (SPX), Nikkei 225 để ví dụ minh họa cho bài học.
Mặc dù chương trình học đại cương môn Thị trường chứng khoán chỉ 3 trình, nhưng nhà trường thường bố trí đội ngũ giáo viên đã từng đi du học, tu nghiệp tại Mỹ hoặc Châu â đứng lớp để giảng dạy môn thị trường chứng khoán.
Tài liệu giảng dạy chủ yếu là các tài liệu nước ngoài được dịch thuật lại để làm giáo trình. Những khái niệm cơ bản như EPS, PE, ROA, ROE, V, P, bản cáo bạch, báo cáo tài chính, báo cáo kết quả sản xuất kinh doanh, định giá cổ phiếu bằng chiết khấu dòng tiền, luồng cổ tức..vvv được sinh viên tiếp thu khá nhanh và nắm vững. Kết thúc môn học, bài thi kiểm tra tự luận hết môn phổ điểm 7 – 9 đạt khoảng 70%, không có sinh viên đạt điểm 10 và có một sinh viên bị điểm 1.
Dưới góc độ là giáo viên, chúng tôi luôn bị ám ảnh bởi những câu hỏi đặt ra của cậu sinh viên ấy trong bài tự luận. Đề bài chúng tôi đưa ra là: Bạn dùng phương pháp EPS, PE, ROA, ROE, dòng tiền, luồng cổ tức để định giá cổ phiếu của một doanh nghiệp. Cậu ta trả lời rằng, cậu ta không sử dụng bất kỳ phương pháp nào đã được dạy để định giá cổ phiếu.
Lý do cậu sinh viên đó đưa ra rằng các phương pháp đó không đáng tin cậy vì những số liệu trong báo cáo tài chính là dữ liệu đã được cả một bộ máy kế toán làm đẹp theo ý chí chủ quan của chủ công ty. Mặt khác, kể cả dữ liệu đó phản ánh trung thực tình hình công ty thì cũng không giải thích được hiện tượng một công ty lỗ triền miên, nhưng giá cổ phiếu vẫn cao gấp nhiều lần cổ phiếu công ty có tình hình kinh doanh lãi. Tất nhiên, hai công ty có tài sản cố định xấp xỉ bằng nhau, điều kiện kinh doanh tương đồng nhau. .. Giá cổ phiếu chỉ được định giá chính xác khi nó được giao dịch trên thị trường chứng khoán tự do cạnh tranh hoàn hảo, minh bạch, không có bất kỳ lực tác động của bàn tay hữu hình nào giá cổ phiếu.
Bị 01 điểm, cậu sinh viên đó bị mất học bổng kỳ đó và phải nhường vị trí lớp phó học tập cho người khác. Khi ra trường, cậu ta có nhờ người yêu (cô người yêu của cậu sinh viên đó là cháu họ tôi) đưa cho tôi một bức thư. Nội dung bức thư như một lời mỉa mai, “Nếu các thầy cô trong bộ môn chứng khoán của trường được nhà nước cho đi du học, tu nghiệp ở nước ngoài, tin tưởng vào chuyên môn kiến thức của mình, vậy thầy cô có thể dự đoán chính xác chỉ số Vnindex ngày mai không?”.
Dưới sức ép của gia đình người yêu, cậu sinh viên đó đã mất đi mối tình đẹp suốt 4 năm đại học chỉ vì tính tình kiêu ngạo, ngạo mạn và niềm tin năng lực vô cực của cậu ta.
Tưởng chừng mọi thứ đã trôi vào quên lãng, rồi một ngày tôi bất ngờ được cô cháu họ mời đi tham dự buổi sinh nhật, trong buổi sinh nhật đó hiện diện cậu sinh viên ngang bướng ngày nọ, người mà tôi vẫn gặp trong thế giới ảo với bút danh vn_otc, người mà tôi vẫn nghĩ rằng trình độ học thuật phải rất thâm cao mới có thể chiến thắng thị trường trong khủng năm 2008 và tháng 3/2020. Lẽ nào ngày đó chúng tôi đã sai, lẽ nào cả bộ môn chúng tôi đã làm hỏng cả một thế hệ sinh viên, lẽ nào những tiếng than khóc thua lỗ trên thị trường bây giờ có cả tiếng nghẹn ngào của những sinh viên mà chúng tôi đã dạy dỗ, mà nếu có sai thì chúng tôi sai từ đâu?
Trước khi rời khỏi bữa tiệc, vn_otc nói với tôi: “Thầy đã lấy đi của em một tình yêu nguyên sơ, tình yêu đó lại cho em một thuật toán để chiến thắng thị trường chứng khoán”.
Tác giả: Thầy vn_otc